دستگاه اکسیژن ساز یا همان تغلیظ کننده (غلیظ کننده) اکسیژن یکی از مهمترین و ضروری ترین وسایل پزشکی خانگی می باشد که اکسیژن مورد نیاز بیمارانی را که سطح اکسیژن و یا SPO2 آنها پایین است با تغلیظ کردن هوای محیط به اکسیژن خالص به طور مستمر تامین می کند. توجه به این نکته حایز اهمیت می باشد که استفاده از دستگاه اکسیژن ساز بسیار ساده بوده و نیاز به تخصص ویژه ندارد.
هوایی که ما تنفس می کنیم شامل ۷۸% نیتروژن و ۲۱% اکسیژن و ۱% گازهای دیگر می باشد. دستگاه اکسیژن ساز با کمپرس کردن هوای داخل اتاق به مخازن زﺋولیت، نیتروژن موجود در آن را تحت شرایطی خاص (بر اساس اصل جذب سطحی نوسانی در فشار مشخص) جدا کرده و اکسیژن خالص مدیکال (پزشکی) بالای ۹۵% را در اختیار بیمار قرار می دهد.
دستگاه های اکسیژن ساز به دو صورت اکسیژن ساز ثابت و اکسیژن ساز قابل حمل (پرتابل) برای کاربردهای مختلف موجود می باشند.
اکسیژن ساز ثابت یا به اصطلاح اکسیژن ساز خانگی در ظرفیت های ۳ و ۵ و ۸ و ۱۰ لیتر در دقیقه تولید و عرضه می گردند .
با توجه به اینکه اکثر اکسیژن سازهای خانگی چرخ دارند جابجایی آنها از اتاقی به اتاق دیگر به راحتی امکان پذیر می باشد. همچنین بیماران می توانند با استفاده از سوند اکسیژن های بلند به راحتی در منزل تحرک داشته باشند .
نوع دیگر اکسیژن ساز قابل حمل یا به اصطلاح اکسیژن ساز پرتابل می باشند که جهت استفاده بیماران در بیرون از منزل در ظرفیت های ۲ و ۳و ۵ لیتر در دقیقه تولید و عرضه می گردند که اکثراً اکسیژن مورد نیاز بیماران را به صورت سیستم ایمپالس می کنند .
در این سیستم از سنسورهای فشار بسیار حساس داخل دستگاه استفاده شده است که دم و بازدم بیمار را تشخیص داده و در هنگام دم اکسیژن را خارج و در هنگام بازدم آن را قطع می نماید این تکنیک موجب صرفه جویی در مصرف انرژی دستگاه می گردد.
تفاوت این نوع اکسیژن ساز با نوع خانگی آن در اندازه و وزن دستگاه و نیز مجهز بودن به باتری شارژی داخلی می باشد در صورت متصل بودن به برق ۲۲۰ ولت شهری و یا ۱۲ ولت فندکی اتومبیل باتری شارژی داخل دستگاه شارژ می شود تا در مواقع مورد نیاز ، برق دستگاه را تامین نماید .
بیمارانی که دارای نارسایی های ریوی از جمله بیماران COPD و پنومونی و ادم ریوی و … می باشند و به طور کلی می توان گفت بیمارانی که سطح اکسیژن خونشان از حالت عادی پایین تر است برای بالا بردن اکسیژن خون خود نیاز مبرم به اکسیژن تراپی دارند. ساعات استفاده از دستگاه را تنها پزشک مشخص می¬کند و این ساعات بین ۱ الی ۲۴ ساعت در روز میتواند باشد. به عنوان یک توصیه جدی این مهم را باید توجه کرد که پس از تجویز پزشک به سرعت باید از دستگاه اکسیژن ساز استفاده کرد.
دستگاه اکسیژن ساز از چه اجزایی تشکیل شده است؟
فیلترها
فیلترهای ورودی دستگاه اکسیژن ساز ۲ نوع می باشد:
فیلتر اول از جنس پلی اورتان یا همان ابر صنعتی می باشد که وظیفه جذب گرد و غبار موجود در هوای ورودی را بر عهده داشته و قابل شستشو بوده و می باید هر هفته یکبار با آب معمولی بدون شوینده شسته و خشک شود.
فیلتر دوم یا همان فیلتر هپا (HEPA) از جنس کاغذی می باشد که اندازه و شکل های متفاوتی دارد که بستگی به مارک دستگاه اکسیژن ساز زمان تعویض متفاوتی دارند
فیلتر خروجی از یک فیلتر آنتی باکتریال بوده که وظیفه حذف باکتری ها و ذرات میکرونی را دارد تا اکسیژن خروجی یک اکسیژن سالم و مدیکال جهت تنفس بیمار باشد.
کمپرسور هوا:
وظیفه کمپرسورآمریکایی دستگاه اکسیژن ساز کانتا مکش هوای محیط اطراف به درون دستگاه و کمپکت یا فشرده سازی آن می باشد.کمپرسور اکسیژن سازها اغلب پیستونی از نوع خشک یا Oil Free می باشند. هوا ی مکیده شده به درون دستگاه بعد از عبور از فیلترهای ورودی وارد کمپرسور شده و سپس تحت فشار مشخصی به درون سیلندرهای زئولیت هدایت می شود.
بیشترین میزان صدا و ارتعاش دستگاه های اکسیژن ساز به دلیل کارکرد کمپرسور می باشد به همین دلیل در ساخت دستگاه ها اغلب سعی می شود تا صدای کمپرسور کنترل شود و با روش هایی مثل درون باکس قرار دادن کمپرسور و یا سوار کردن آن بر روی فنر این کار را انجام می دهند. که روش دوم نسبت به روش اول برتر است زیرا قرار دادن کمپرسور درون جعبه به مرور زمان منجر به کاهش طول عمر آن می شود.
شیر برقی یا دریچه ی متحرک
این دریچه یک دریچه چهار مسیره است. از یک طرف رابط بین کمپرسور و سیلندرهای زﺋولیت بوده از طرف دیگر خروجی اکسیژن می باشد. هوای ورودی را به سیلندر های زﺋولیت رسانده از طرف دیگر کار خارج کردن نیتروژن از سیلندرها و خارج نمودن آن از دستگاه را انجام می دهد. به دلیل اینکه مرتب بین دو سیلندر زﺋولیت در حال سوئیچ کردن است به آن دریچه متحرک می گوییم .
سیلندرهای زﺋولیت:
در دستگاه اکسیژن ساز دو سیلندر که از گرانول های زﺋولیت پر شده اند که وظیفه تخلیص گاز اکسیژن را بر اساس روش نوسانات جذب سطحی بر عهده دارند و عملکرد آن بدین گونه است که گاز نیتروژن را جذب کرده و گاز اکسیژن را از بین تخلخل های خود عبور می دهد. بعد از اینکه گرانول ها از گاز نیتروژن اشباع شدند تخلیص اکسیژن در این ستون متوقف و در ستون دیگر آغاز می شود و دستگاه شروع به خارج نمودن گاز نیتروژن از ستون می کند و مجددا فرایند تخلیص از نو آغاز می شود
لیوان مرطوب کننده :
در قسمت خروجی دستگاه اکسیژن ساز، لیوان مرطوب کننده می باشد که اکسیژن خروجی از داخل آن عبور کرده و مرطوب می گردد . مقدار آب مورد نیاز لیوان مرطوب کننده اکسیژن ساز بر روی آن مشخص شده و نباید کمتر یا بیشتر از این مقدار آب در لیوان ریخت. آب مورد استفاده داخل لیوان مرطوب ساز بایستی فقط آب مقطر (یا آبی که از دستگاه تصفیه آب خانگی بدست می آید) ریخته شود و هر هفته یکبار سوراخهای نازل شلنگ داخل لیوان ،جرم زدایی شده (سرکه سفید) و یا توسط سوزن ، سوراخهای آن باز گردد.
نکته: برای استفاده بهینه از لیوان مرطوب کننده اکسیژن ساز و حفظ بهداشت باید آب لیوان هر روز و یا دو روز یکبار به صورت کامل تعویض شود.
و قسمت های تخصصی دیگری که در این مقاله نمیگنجد
راهنمای استفاده و روشن کردن اکسیژن ساز :
ابتدا سیم برق دستگاه را به پریز برق شهری وصل نمایید. نکته: حتما از محافظ برق (مخصوص یخچال) جهت جلوگیری از آسیب رسیدن به دستگاه به دلیل نوسانات برقی استفاده شود.
آب مرطوب کننده (لیوان) را از آب مقطر پر کنید. میزان آب باید بین دو شاخص مشخص شده قرار گیرد. سپس مرطوب کننده را توسط مهره ای که روی آن قرار دارد به دستگاه اکسیژن ساز وصل نمایید و سوند تنفسی را به مرطوب کننده متصل نمایید.
کلید خاموش/ روشن (ON/OFF) را در حالت روشن قرار دهید تا دستگاه روشن شود. در اکثر دستگاه ها برای مدت پنج ثانیه صدای بوقی شنیده می شود که نشان دهنده سلامت دستگاه می باشد ..
میزان خروجی اکسیژن را با توجه به تجویز پزشک بوسیله فلومتر دستگاه تنظیم نمایید. هرگز توپک داخل فلومتر از خط قرمز بالایی نباید عبور کند. اکنون دستگاه آماده کار می باشد ..
برای خاموش کردن دستگاه کلید خاموش/ روشن را در وضیعت خاموش قرار دهید.
در مطلب بعدی به معرفی اکسیژن ساز کانتا میپردازیم .
