دستگاه اکسیژن ساز (Oxygen consentrator) چیست ؟

دستگاه اکسیژن ساز یا همان تغلیظ کننده (غلیظ کننده) اکسیژن یکی از مهمترین و ضروری ترین وسایل پزشکی خانگی می باشد که اکسیژن مورد نیاز بیمارانی را که سطح اکسیژن و یا SPO2 آنها پایین است با تغلیظ کردن هوای محیط به اکسیژن خالص به طور مستمر تامین می کند. توجه به این نکته حایز اهمیت می باشد که استفاده از دستگاه اکسیژن ساز بسیار ساده بوده و نیاز به تخصص ویژه ندارد.

نحوه ی کار اکسیژن ساز

هوایی که ما تنفس می کنیم شامل ۷۸% نیتروژن و ۲۱% اکسیژن و ۱% گازهای دیگر می باشد. دستگاه اکسیژن ساز با کمپرس کردن هوای داخل اتاق به مخازن زﺋولیت، نیتروژن موجود در آن را تحت شرایطی خاص (بر اساس اصل جذب سطحی نوسانی در فشار مشخص) جدا کرده و اکسیژن خالص مدیکال (پزشکی) بالای ۹۵% را در اختیار بیمار قرار می دهد.

دستگاه های اکسیژن ساز به دو صورت اکسیژن ساز ثابت و اکسیژن ساز قابل حمل (پرتابل) برای کاربردهای مختلف موجود می باشند.

اکسیژن ساز ثابت یا به اصطلاح اکسیژن ساز خانگی در ظرفیت های ۳ و ۵ و ۸ و ۱۰ لیتر در دقیقه تولید و عرضه می گردند .

 با توجه به اینکه اکثر اکسیژن سازهای خانگی چرخ دارند جابجایی آنها از اتاقی به اتاق دیگر به راحتی امکان پذیر می باشد. همچنین بیماران می توانند با استفاده از سوند اکسیژن های بلند به راحتی در منزل تحرک داشته باشند .

نوع دیگر اکسیژن ساز قابل حمل یا به اصطلاح اکسیژن ساز پرتابل می باشند که جهت استفاده بیماران در بیرون از منزل در ظرفیت های ۲ و ۳و ۵ لیتر در دقیقه تولید و عرضه می گردند که اکثراً اکسیژن مورد نیاز بیماران را به صورت سیستم ایمپالس می کنند .

 در این سیستم از سنسورهای فشار بسیار حساس داخل دستگاه استفاده شده است که دم و بازدم بیمار را تشخیص داده و در هنگام دم اکسیژن را خارج و در هنگام بازدم آن را قطع می نماید این تکنیک موجب صرفه جویی در مصرف انرژی دستگاه می گردد.

تفاوت این نوع اکسیژن ساز با نوع خانگی آن در اندازه و وزن دستگاه و نیز مجهز بودن به باتری شارژی داخلی می باشد در صورت متصل بودن به برق ۲۲۰ ولت شهری و یا ۱۲ ولت فندکی اتومبیل باتری شارژی داخل دستگاه شارژ می شود تا در مواقع مورد نیاز ، برق دستگاه را تامین نماید .

بیمارانی که دارای نارسایی های ریوی از جمله بیماران COPD و پنومونی و ادم ریوی و … می باشند و به طور کلی می توان گفت بیمارانی که سطح اکسیژن خونشان  از حالت عادی پایین تر است برای بالا بردن اکسیژن خون خود نیاز مبرم به اکسیژن تراپی دارند. ساعات استفاده از دستگاه را تنها پزشک مشخص می¬کند و این ساعات بین ۱ الی ۲۴ ساعت در روز میتواند باشد. به عنوان یک توصیه جدی این مهم را باید توجه کرد که پس از تجویز پزشک به سرعت باید از دستگاه اکسیژن ساز استفاده کرد.

دستگاه اکسیژن ساز از چه اجزایی تشکیل شده است؟

فیلترها

فیلترهای ورودی دستگاه اکسیژن ساز ۲ نوع می باشد:

فیلتر اول از جنس پلی اورتان یا همان ابر صنعتی می باشد که وظیفه جذب گرد و غبار موجود در هوای ورودی را بر عهده داشته و قابل شستشو بوده و می باید هر هفته یکبار با آب معمولی بدون شوینده شسته و خشک شود.

فیلتر دوم یا همان فیلتر هپا (HEPA) از جنس کاغذی می باشد که اندازه و شکل های متفاوتی دارد که بستگی به مارک دستگاه اکسیژن ساز زمان تعویض متفاوتی دارند

فیلتر خروجی از یک فیلتر آنتی باکتریال بوده که وظیفه حذف باکتری ها و ذرات میکرونی را دارد تا اکسیژن خروجی یک اکسیژن سالم و مدیکال جهت تنفس بیمار باشد.

فیلتر مصرفی
فیلتر هوای اکسیژن ساز

کمپرسور هوا:

وظیفه کمپرسورآمریکایی دستگاه اکسیژن ساز کانتا مکش هوای محیط اطراف به درون دستگاه و کمپکت یا فشرده سازی آن می باشد.کمپرسور اکسیژن سازها اغلب پیستونی از نوع خشک یا Oil Free می باشند. هوا ی مکیده شده به درون دستگاه بعد از عبور از فیلترهای ورودی وارد کمپرسور شده و سپس تحت فشار مشخصی به درون سیلندرهای زئولیت هدایت می شود.

بیشترین میزان صدا و ارتعاش دستگاه های اکسیژن ساز به دلیل کارکرد کمپرسور می باشد به همین دلیل در ساخت دستگاه ها اغلب سعی می شود تا صدای کمپرسور کنترل شود و با روش هایی مثل درون باکس قرار دادن کمپرسور و یا سوار کردن آن بر روی فنر این کار را انجام می دهند. که روش دوم نسبت به روش اول برتر است زیرا قرار دادن کمپرسور درون جعبه به مرور زمان منجر به کاهش طول عمر آن می شود.

شیر برقی یا دریچه ی متحرک

کمپرسور داخل دستگاه

این دریچه یک دریچه چهار مسیره است. از یک طرف رابط بین کمپرسور و سیلندرهای زﺋولیت بوده از طرف دیگر خروجی اکسیژن می باشد. هوای ورودی را به سیلندر های زﺋولیت رسانده از طرف دیگر کار خارج کردن نیتروژن از سیلندرها و خارج نمودن آن از دستگاه را انجام می دهد. به دلیل اینکه مرتب بین دو سیلندر زﺋولیت در حال سوئیچ کردن است به آن دریچه متحرک می گوییم .

سیلندرهای زﺋولیت:

در دستگاه اکسیژن ساز دو سیلندر که از گرانول های زﺋولیت پر شده اند که وظیفه تخلیص گاز اکسیژن را بر اساس روش نوسانات جذب سطحی بر عهده دارند و عملکرد آن بدین گونه است که گاز نیتروژن را جذب کرده و گاز اکسیژن را از بین تخلخل های خود عبور می دهد. بعد از اینکه گرانول ها از گاز نیتروژن اشباع شدند تخلیص اکسیژن در این ستون متوقف و در ستون دیگر آغاز می شود و دستگاه شروع به خارج نمودن گاز نیتروژن از ستون می کند و مجددا فرایند تخلیص از نو آغاز می شود

لیوان مرطوب کننده :

در قسمت خروجی دستگاه اکسیژن ساز، لیوان مرطوب کننده می باشد که اکسیژن خروجی از داخل آن عبور کرده و مرطوب می گردد . مقدار آب مورد نیاز لیوان مرطوب کننده اکسیژن ساز بر روی آن مشخص شده و نباید کمتر یا بیشتر از این مقدار آب در لیوان ریخت. آب مورد استفاده داخل لیوان مرطوب ساز بایستی فقط آب مقطر (یا آبی که از دستگاه تصفیه آب خانگی بدست می آید) ریخته شود و هر هفته یکبار سوراخهای نازل شلنگ داخل لیوان ،جرم زدایی شده (سرکه سفید) و یا توسط سوزن ، سوراخهای آن باز گردد.

نکته: برای استفاده بهینه از لیوان مرطوب کننده اکسیژن ساز و حفظ بهداشت باید آب لیوان هر روز و یا دو روز یکبار به صورت کامل تعویض شود.

و قسمت های تخصصی دیگری که در این مقاله نمیگنجد

راهنمای استفاده و روشن کردن اکسیژن ساز :

ابتدا سیم برق دستگاه را به پریز برق شهری وصل نمایید. نکته: حتما از محافظ برق (مخصوص یخچال) جهت جلوگیری از آسیب رسیدن به دستگاه به دلیل نوسانات برقی استفاده شود.

آب مرطوب کننده (لیوان) را از آب مقطر پر کنید. میزان آب باید بین دو شاخص مشخص شده قرار گیرد. سپس مرطوب کننده را توسط مهره ای که روی آن قرار دارد به دستگاه اکسیژن ساز وصل نمایید و سوند تنفسی را به مرطوب کننده متصل نمایید.

کلید خاموش/ روشن (ON/OFF) را در حالت روشن قرار دهید تا دستگاه روشن شود. در اکثر دستگاه ها برای مدت پنج ثانیه صدای بوقی شنیده می شود که نشان دهنده سلامت دستگاه می باشد ..

میزان خروجی اکسیژن را با توجه به تجویز پزشک بوسیله فلومتر دستگاه تنظیم نمایید. هرگز توپک داخل فلومتر از خط قرمز بالایی نباید عبور کند. اکنون دستگاه آماده کار می باشد ..

 برای خاموش کردن دستگاه کلید خاموش/ روشن را در وضیعت خاموش قرار دهید.

در مطلب بعدی به معرفی اکسیژن ساز کانتا میپردازیم .

مراقبت ها و پیشگیری هایی برای کووید ۱۹

انتقال Covid-19  و محافظت و پیشگیری از آن :

Covid-19  در درجه ی اول از فردی به فرد دیگر گسترش می یابد . مبارزه با این بیماری مسئولیت مشترک همه ی ماست به منظور پیشگیری یک سری اقدامات می شود انجام داد که عبارتند از :

شستن دست ها :

از ابتدای وجود کرونا همواره سازمان جهانی بهداشت تشویق به شستن دست ها کرده است و امر بسیار مهمی تلقی شده است به طوری که سد اول در مقابل کرونا در نظر گرفته شده . افراد باید حداقل ۳۰ ثانیه دست های خود را بشویند و از آب و صابون برای شستشو استفاده کنند . خصوصا بعد از :

* سفر با وسایل حمل و نقل عمومی

* حضور در اماکن عمومی

* عطسه

* سرفه

 * استفاده از دستگاه های ATM

اگر در برخی موقع شرایط شست و شوی دست وجود نداشته باشند از ضد عفونی کننده ی دست حاوی  ۷۰٪ الکل استفاده می شود . شستن دست ها با آب و ضابون یا ضد عفونی کردن آن ها به از بین بردن هر نوع ویروسی روی دست کمک می کند .

اجتناب از دست زدن به صورت :

افراد باید از دست زدن به چشم بینی و دهان خود خودداری کنند . رعایت همین نکات ساده می تواند موجب محدود شدن انتشار شود و به کاهش احتمال بیماری کمک کند. دست‌ها در طول روز با سطوح مختلفی تماس دارند و ممکن است از این طریق به ویروس آلوده شوند. گزارش جدیدی حاکی از آن است که کرونا  می‌تواند تا ۳ روز در برخی از سطوح باقی بماند.

محدود کردن تماس با دیگران

افراد باید از تماس نزدیک با دیگران به خصوص افراد مسن، بیمار یا افرادی که علائم ابتلاء را دارند، خودداری کنند. مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) توصیه می‌کنند ۲ متر از هر کسی که سرفه یا عطسه می‌کند فاصله داشته باشید. به همراه سرفه یا عطسه، قطرات ریز حاوی ویروس از دهان و بینی خارج شده و افراد دیگر می‌توانند این قطرات را تنفس کرده و به هر ویروسی که آن قطرات آغشته بوده مبتلا گردند.

دستورالعمل‌های ویژه در مورد نحوه اجرای فاصله گذاری اجتماعی شامل موارد زیر است؛

* در خانه ماندن و نرفتن به محل کار یا دورکاری

* اجتناب از تماس با فردی که عضو خانواده نیست

* ممنوعیت اجتماعات بزرگ

* بستن خدمات غیر ضروری مانند کافه و رستوران

این امر برای افرادی که در معرض خطر جدی ابتلاء به 19 COVID- هستند، مانند افراد مسن، بیماران قلبی، بیماران ریوی و افراد دیابتیک، اهمیت ویژه ای دارد.

CDC توصیه می‌کند در مکان‌های عمومی که حفظ فاصله ۲ متر از دیگران دشوار است، از ماسک استفاده شود. این به کاهش سرعت انتشار ویروس در بین جامعه کمک می‌کند. ماسک‌های سه لایه با دو لایه‌ی اسپان باند و یک لایه‌ی میانی ملت بلون بسیار مناسب هستند.

ماندن در خانه در صورت احساس بیماری

اگر فردی علائم خفیف 19 COVID- را داشته باشد، می‌تواند با ماندن در خانه و خودداری از تماس با دیگران، خود را قرنطینه کند. حتی اگر فردی مطمئن نیست که به 19 COVID- سرماخوردگی یا چیز دیگری مبتلا شده است، بهتر است در منزل بماند و استراحت کند.

تماس با پزشک قبل از مراجعه به مرکز درمانی

در شرایط همه گیری هر کسی که تب، سرفه یا مشکل تنفسی دارد، باید با پزشک تماس گرفته و علائم خود را شرح دهد. تماس قبل از مراجعه به مراکز درمانی این امکان را می‌دهد که خطر انتشار ویروس کاهش یابد.

نکات پیشگیرانه هنگام مسافرت

CDC توصیه می‌کند هر کسی که در زمره افرادی است که دارای ریسک بالای ابتلاء به COVID-۱۹ هستند باید از سفرهای دریایی و هوایی خودداری کند. افرادی که ریسک خطر کمتر را دارا هستند می‌توانند خطرات احتمالی سفر را ارزیابی کرده و سپس تصمیم بگیرند.

پیشگیری در منزل

با ارزش‌ترین روش پیشگیری در منزل، تمیز نگه داشتن سطوح است. بهتر است تمام سطوحی که افراد داخل منزل مرتباً لمس می‌کنند، از جمله کلیدهای روشنایی، دستگیره درها، میزها و غیره را مرتباً تمیز کند. برای این کار، می‌توانند از آب و مواد شوینده خانگی یا محلول ضد عفونی کننده سطوح استفاده کنند.

اگر فردی در خانواده به 19 COVID- مبتلا شود، اقدامات زیر برای جلوگیری از گسترش آن ضروری است؛

* اقامت در یک اتاق جداگانه

* استفاده از حمام جداگانه

* تمیز کردن و ضد عفونی کردن حمام و سرویس بهداشتی

* استفاده از ماسک هنگام حضور در مناطق مشترک

* خودداری از اشتراک غذا و نوشیدنی با افرادی که مبتلا نیستند

* استفاده از دستکش هنگام تمیز کردن و ضد عفونی کردن سطوح

پیشگیری در محل کار

کارفرمایان و کارمندان می‌توانند با رعایت نکات زیر خطر انتقال ویروس کرونا در محل کار را کاهش دهند؛

* تمیز کردن و ضد عفونی کردن منظم تمام سطوح

* تشویق به شستن منظم دست‌ها، تأمین ضدعفونی کننده و دسترسی به آب و صابون

* جلوگیری از حضور در محل کار افرادی که دارای علائم 19 COVID- هستند، حتی اگر خفیف باشد

* استفاده از ویدئو کنفرانس‌ها بجای جلسات حضوری

* مهیا کردن امکان کار در خانه برای کارمندان

پیشگیری در مدارس

اگرچه افراد مسن بیشتر در معرض عوارض جدی هستند، ولی کودکان و نوجوانان هم می‌توانند ناقل SARS-CoV-۲ باشند. برخی از راه‌های جلوگیری از انتقال در مدارس عبارتند از؛

* نصب پوستر برای تشویق شستشوی مناسب دست‌ها

* مرتباً سطوح میزها، پشتی صندلی‌ها و دستگیره‌های در را تمیز و ضد عفونی کنید

* تهیه صابون و ضد عفونی کننده دست

* محدود کردن همه جلسات و رویدادهای غیرضروری

* جلوگیری از ورود دانش آموزان بیمار به مدرسه

* بستن مدارس در صورت لزوم و اجرای آموزش از راه دور در صورت امکان

نحوه و زمان استفاده از ماسک صورت

براساس اعلام سازمان بهداشت جهانی (WHO) ، افراد فقط در صورت سرفه، عطسه یا مراقبت از فرد مبتلا به COVID-۱۹ باید از ماسک‌های پزشکی یا ماسک‌های تنفسی صورت استفاده کنند.

سایر افراد در صورت حضور در اماکن عمومی می‌توانند از ماسک‌های بهداشتی استفاده کنند. این ماسک‌ها تنها در صورتی مؤثر هستند که شخص از آنها به درستی استفاده کند. برای استفاده و دفع صحیح ماسک صورت مراحل زیر را انجام دهید؛

* قبل از لمس ماسک یا صورت، دست‌ها را حداقل به مدت ۲۰ ثانیه با آب و صابون بشویید. یا به مدت ۳۰ ثانیه با محلول ضد عفونی کننده، تمیز کنید.

* اطمینان حاصل کنید که ماسک بینی و دهان را می‌پوشاند، هیچ فاصله‌ای بین صورت و ماسک وجود نداشته باشد.

* هنگام استفاده از ماسک، از دست زدن به آن خودداری کنید.

* اگر فردی ماسک روی صورت خود را لمس کرد، باید دوباره دست‌ها را بشوید.

* از استفاده مجدد از ماسک‌های یکبار مصرف خودداری کنید.

* اگر ماسک مرطوب شد، آن را تعویض کنید.

* برای برداشتن ماسک به جای لمس قسمت جلوی ماسک آن را از بند یا کش بگیرید..

* ماسک‌های استفاده شده را بلافاصله دور بریزید، سپس دوباره دست‌ها را بشویید.

منبع: www.medicalnewstoday.com Medically reviewed by Meredith Goodwin, MD, FAAFP Written by Beth Sissons on March ۲۳,۲۰۲۰

ترجمه: واحد علمی نیکان تشخیص فرساد

دستگاه های کمک تنفسی غیر تهاجمی در منزل و بیمارستان

مهم‌ترین شانس زنده ماندن مبتلایان به کرونا که حالشان وخیم می‌شود، دستگاه‌های تنفس مصنوعی هستند. به زبان ساده، وقتی ریه‌ها از کار بیفتند یا بخش قابل توجهی کارکردشان را از دست بدهند، این دستگاه جایگزین سیستم تنفسی می‌شوند. این به بیمار فرصت مقابله با عفونت و در نهایت بهبود می‌دهد.

این دستگاه‌ها دو نوع اصلی دارند، دستگاه تنفس مصنوعی ( Ventilator) و دستگاه کمک تنفسی ( CPAP و Bipap). نوع اول فقط در بیمارستان قابل استفاده است اما نوع دوم بجز بیمارستان، را با رعایت شرایطی در منزل هم قابل استفاده است.

انواع دستگاه های تنفس مصنوعی

با توجه به نیاز شدیدی که به دستگاه‌های تنفس مصنوعی در بخش‌های مراقبت ویژه وجود دارد، بسیاری کشورها علاوه بر افزایش تولید دستگاه‌های تنفس مصنوعی به تولید دستگاه‌های کمک تنفسی روی آورده‌اند تا برای بیمارانی که خیلی بدحال نیستند اما نیاز به اکسیژن‌درمانی دارند استفاده شوند. استفاده از این دستگاه‌ها نیاز به آموزش‌های تخصصی و گذاشتن لوله در نای بیمار ندارند از این رو می‌توانند از محدودیت‌ها و نیاز به درمان‌های پیشرفته بیمارستانی کم کنند.

این دستگاه ها چیستند و چگونه کار می کنند ؟

به گفته سازمان بهداشت جهانی حدود هشتاد درصد از افراد مبتلا به کرونای ۲۰۱۹ بدون احتیاج به درمان در بیمارستان بهبود پیدا می‌کنند ولی یک نفر از هر شش نفر بشدت بیمار می‌شود و ممکن است مشکلات تنفسی پیدا کند.

در موارد وخیم، ویروس به ریه آسیب می‌زند. این باعث فعال شدن دستگاه ایمنی بیمار می‌شود و برای اینکه سلول‌های دفاعی بیشتری به ریه برسند، رگ‌ها گشادتر می‌شوند. این می‌تواند باعث تجمع مایع در ریه‌ها شود که اگر این اتفاق بیفتد، تنفس سخت می‌شود و میزان اکسیژن خون افت می‌کند. برای رفع این مشکل از دستگاه تنفس مصنوعی استفاده می‌شود تا هوای پر اکسیژن را با فشار به ریه‌ها بفرستند.

دستگاه های کمک تنفسی

این دستگاه جریان ثابت هوا و اکسیژن را با فشار از راه بینی یا دهان به ریه بیمار می‌فرستد. این کار با فشار انجام می‌شود تا ریه‌ها باز بمانند و اکسیژن واردشان شود و تنفس راحت‌تر شود بخصوص وقتی که کیسه‌های هوایی داخل ریه (آلوئول‌ها) در اثر بیماری روی هم خوابیده‌اند.

دستگاه کمک تنفسی مثل ماسک ساده متصل به مخزن اکسیژن نیست. در این دستگاه، فشار هوا و اکسیژن بالاست و به همین دلیل ماسک آن باید کاملا دور دهان و بینی یا کلاهک روی سر بیمار کیپ شود. این روش مثل استفاده از دستگاه تنفس مصنوعی نیست که بیمار باید با داروهای آرام‌بخش و شل‌کننده آرام شود تا لوله‌ای در مجرای تنفسش گذاشته شود.

اما دانکن یانگ، پرفسور مراقبت‌های ویژه در دانشگاه آکسفورد هشدار می‌دهد: “استفاده از دستگاه کمک تنفسی در مبتلایان به عفونت‌های واگیردار تنفسی باید با دقت انجام شود و اگر ماسک آن درست دور صورت بیمار بسته نشود احتمال دارد قطرک‌ها و ترشحات در محیط پخش شوند.”

پرفسور مروین سینگر فوق تخصص مراقبت‌های ویژه در دانشگاه یوسی‌ال لندن هم می‌گوید ماسک دستگاه کمک تنفسی باید کاملا دور صورت بیمار کیپ شود یا از کلاهک استفاده شود و کادر درمانی یا مراقبان بیمار باید وسائل محافظت شخصی داشته باشند.

برای افرادی که علائم خفیف‌تری دارند ممکن است از ماسک بینی یا دهانی یا کلاهک استفاده و اکسیژن را با فشار بالا وارد ریه‌ها شود. کلاهک خطر انتقال ویروس با قطرک‌های تنفسی را کاهش می‌دهد.

اینها دستگاه‌های تنفس مصنوعی به اصطلاح غیر تهاجمی هستند یعنی لوله‌ای وارد مجاری تنفسی نمی‌شود اما معمولا در بخش مراقبت‌های ویژه (آی سی یو) برای درمان بیماری‌های حاد تنفسی از دستگاه تنفس مصنوعی استفاده می‌شود تا میزان اکسیژن خون طبیعی بماند.

تنظیمات دستگاه های تنفس مصنوعی باید توسط متخصصین انجام شود .

استفاده از این دستگاه پیچیدگی‌های خود را دارد و نیازمند آمورش تخصصی است. کادر درمان با انواع دستگاه‌های تنفس مصنوعی در تخصص‌های دیگر پزشکی آشنا هستند ولی ممکن است برای کار با این دستگاه‌ها در بخش مراقبت ویژه احتیاج به کمک داشته باشند. علاوه بر این، برای استفاده از این دستگاه باید در داخل نای لوله‌ای کار گذاشت که خود کاری تخصصی و نیازمند آموزش زیادی است.

این دستگاه‌ها اگر به درستی تنظیم نشوند می‌تواند به بیمار آسیب بزنند.

ساختار ریه

ریه ها اندام های کیسه مانندی هستند که دقیقاً در زیر قفسه دنده و بالای دیافراگم و در دو طرف قلب قرار دارند. آن ها بخش مهمی از سیستم تنفسی می باشند. آن ها تقریباً مخروطی شکل با یک نقطه گرد در راس و یک پایه مسطح در انتها هستند. اگرچه ریه ها به صورت یک جفت می باشند، اما از نظر اندازه و شکل برابر نیستند. ریه راست کمی پهن تر اما کوتاه تر از ریه  چپ است تا جایی برای کبد فراهم شود. در عوض ریه چپ به خاطر قرار گیری قلب نسبت به ریه راست باریکتر است. به طور کلی، ریه چپ دارای وزن و ظرفیت کمتری نسبت به ریه راست است . به طور معمول حجم ریه ی مردان از زنان بیشتر است .

ریه ها مرکز سیستم تنفسی هستند مهمترین کارکرد آنها گرفتن اکسیژن از محیط و انتقال آن به گردش خون است عملکرد این عضو حیاتی بدن بر همه ی جنبه های سلامتی و بدن ما تاثیر میگذارد . بزرگسالان در هر دقیقه به طور معمول 15 تا 20 بار نفس می کشند که این رقم در حدود 20،000 تنفس در روز است. نوزادان سریع تر از بزرگسالان نفس می کشند. به عنوان مثال، میزان تنفس طبیعی نوزاد در هر دقیقه تقریبا 40 برابر است در حالی که میانگین میزان استراحت تنفس در بزرگسالان 12 تا 16 تنفس در دقیقه است.

ساختار ریه :

ریه راست به سه بخش مختلف تقسیم می شود که لوب نامیده می شود. ریه چپ فقط دو لوب دارد. لوب ها از بافتی مانند اسفنج ساخته شده اند. این ها توسط دو غشا احاطه شده است، که غشاها به عنوان پلور ریوی شناخته می شوند. لایه داخلی مستقیماً سطح بیرونی ریه ها را احاطه و محافظت می کند و لایه بیرونی به دیواره داخلی قفس سینه متصل می شود. فضای بین این دو غشا از مایع پلور پر شده است. پلور ها، ریه ها را از دیواره سینه جدا می کند. هر نیمه ریه های چپ و راست غشای پلور مخصوص به خود را دارد. به همین دلیل است که وقتی یک ریه ها سوراخ می شود، دیگری هنوز هم می تواند کار کند 

عملکرد ریه ها

ریه ها مانند اسفنجی صورتی رنگ هستند زمانی که هوا را به داخل می کشند، باز می شوند. وقتی که دی اکسید کربن را دفع می کنند، آن ها فشرده می شوند

هنگامی که فرد نفس میکشد هوا به سمت گلو و داخل نای می رود . نای به قسمت های کوچکتر موسوم به لوله های برونشی تقسیم می شود . لوله های برونش به داخل ریه می روند لوله های برونش در زیر هر قسمت از ریه ها به زیر گروه های کوچک تر تقسیم می شوند. کوچکترین شاخه ها، برونشیول نامیده می شوند و هر برونشیول دارای کیسه هوایی است که آلوئول نیز نامیده می شود.. آلوئول ها در دیواره های خود شبکه های مویرگی دارند. اکسیژن از طریق آلوئول ها، به مویرگ ها انتقال پیدا کرده و وارد جریان خون می شود. اکسیژن از طریق جریان خون وارد قلب و سپس در سراسر بدن به بافت ها و اندام ها منتقل می شود .

با ورود اکسیژن به جریان خون، دی اکسید کربن از خون به داخل آلوئول ها منتقل و از بدن دفع می شود. به این فرآیند تبادل گاز گفته می شود. هنگامی که فرد نفس کم عمق می کشد، دی اکسید کربن در بدن جمع می شود. این تجمع باعث خمیازه می شود ..

نقش ریه در بدن ما :

این سیستم نه تنها ما را قادر به نفس کشیدن و صحبت کردن می کنند بلکه از سیستم قلبی عروقی نیز حمایت بدن کمک می کنند. تنفس شناخته شده ترین نقش ریه ها است، اما آن ها عملکردهای مهم دیگری را نیز انجام می دهند و به حفظ PH بدن کمک میکنند .

برخی عملکرد های ریه ها عبارتند از :

فیلتر کردن خون : ریه ها لخته های کوچک خون را فیلتر می کنند.

محافظت در برابر عفونت:  غشاهای خاصی در ریه ها وجود دارند که ایمونوگلوبولین A را ترشح می کنند. ایمونوگلوبولین A از ریه ها در برابر برخی عفونت ها محافظت می کند.

حفظ تعادل pH:  دی اکسید کربن بیش از حد می تواند باعث اسیدی شدن خون شود. ریه ها در برابر افزایش pH و اسیدی شدن محیط سرعت تنفس را افزایش می دهند تا تعادل pH  حفظ شود.

ترشح مخاطی : مخاطی که مسیرهای تنفسی را پوشش می دهند ذرات گرد و غبار و باکتری ها را جذب کرده و این ذرات را به سمت بالا حرکت می دهند تا توسط دستگاه گوارش از بین بروند.

ریه ها روش خاصی برای محافظت از خود دارند Cilia یک پوشش مو مانندی (مژه ها) است که لوله‌های برونشی را محافظت می کند. موج مژگان به جلو و عقب باعث می شود مخاط به داخل گلو پخش شود. مخاط، ریه ها را تمیز می کند و آن ها را از گرد و غبار، میکروب ها و هر چیز ناخواسته دیگری که ممکن است وارد ریه ها شود، پاک می کند.

مخزن خون : ریه ها می توانند در هر لحظه مقدار زیادی خون را ذخیره کنند. این عملکرد برای مثال می تواند در هنگام ورزش مفید باشد. مقدار خون ریه ها می تواند از 500 تا 1000 میلی لیتر متغیر باشد. عملکرد ریه ها با قلب هماهنگی دارد و می توانند به عملکرد قلب کمک کنند.

علت اختلالات و بیماری ها ریه ها

بیماری ها یا اختلالات ریوی می تواند تنفس را دشوار کند. آن ها یک دلیل شایع برای مراجعه به پزشکان در بیشتر کشورها هستند. اختلالات و بیماری های ریوی بیشتر در اثر عوامل زیر ایجاد می شود:

  • قارچ
  • باکتری ها
  • ویروس ها
  • هوای آلوده
  • مواد شیمیایی
  • درمعرض دود بودن
  • مصرف سیگار و تنباکو

انواع عامل آلرژی ها (آلرژن ها)، مانند:

  • گرده گل ها و گیاهان
  • گرد و خاک موجود در هوا
  • شوره و پوست حیوان خانگی
  • زباله های حشرات (مانند کنه های گرد و غبار)
  • آلرژن های غذایی (لبنیات، آجیل، غذاهای دریایی و غیره)

مراجعه به پزشک در اختلالات ریه ها :

  • سرفه خونی
  • خس خس سینه و یا تنفس پر سر و صدا
  • سرفه مزمن که یک ماه یا بیشتر طول بکشد.
  • درد مزمن قفسه سینه که یک ماه یا بیشتر طول بکشد.
  • خلط ترشح شده از ریه ها که یک ماه یا بیشتر طول بکشد.
  • احساس خفگی در هنگام خواب

برخی از درمان های مربوط به مشکلات تنفسی عبارتند از:

  • داروهای ضد قارچ برای عفونت قارچی
  • آنتی بیوتیک ها برای عفونت باکتریایی مانند سل
  • داروهای سورفکتانت مصنوعی برای کمک به آلوئول ها
  • سایر داروهای ضد آسم، مانند بتا آگونیست ها و ضد کلرژیک
  • داروهای ضد ویروسی برای عفونت ویروسی مانند ذات الریه ها ویروسی
  • داروهای ضد التهابی مانند استروئیدها برای آسم و حساسیت های شدید
  • داروهای سیستم ایمنی بدن، مانند داروهای ضد IgE و اصلاح کننده لکوترین
  • برونکودیلاتیلاتورهای استنشاقی برای کمک به باز شدن موقت مجاری هوایی در افراد مبتلا به آسم یا COPD  
  • ونتیلاتور ها و دستگاه های کمک تنفسی بای پپ و سی پپ

نحوه ی کار با پالس اکسی متر :

پالس اکسی متر وسیله ایست که به کمک آن میتوان میزان هموگلوبینی که با اکسیژن آمیخته شده است را اندازه گیری و به درصد بیان کرد . میزان نرمال آن بین %۹۵-۹۸ است . اگر این میزان از ۹۰٪ کمتر شود آلارم خطر به صدا در می آید . اين مانيتور با استفاده از تکنيک اسپکتروفتومتری، قادر به تشخيص Bradycardia Tachycardia, Hypnosis, Asphyxia در بيمار می باشد که با توجه به راحتی نصب، غير تهاجمی بودن تکنيک اتصال به بيمار و همچنين پارامترهای مفيد متعدد، از جمله  مانيتورينگ هايی است که وسعت کاری بالايی در بخش های مختلف مراقبتی و درمانی دارد و برای اتصال به بیماران در سنین مختلف بزرگسال، طفل و نوزاد طراحی شده‌اند. اکثر دستگاه های پالس اکسی متر ضربان قلب را نیز اندازه گیری می کند . با این وسیله می توان از هایپوکس (کم شدن اکسیژن خون) جلوگیری کرد هایپوکسمی زمانی رخ می‌دهد که به بیمار بی‌حسی موضعی یا آرام‌بخش زده شود یا زمانی که بیمار پس از یک بیهوشی عمومی به هوش آید .

پروب دستگاه را بر روی انگشت سبابه، شست پا، نوک بینی و نرمهٔ گوش قرار می‌دهیم، بر روی قسمت بالایی پروب یک دیود منتشر کنندهٔ نور وجود دارد که دو نور قرمز و مادون قرمز را منتشر می کند ، نور از میان بافت‌ها عبور نموده (بافت بین پروب) و یک گیرندهٔ نوری آن را دریافت می‌کند و شریان را عبور میکند . نور قرمز توسط هموگلوبین و نور مادون قرمز توسط اکسی هموگلوبین جذب شده ، سپس این اطلاعات به خود دستگاه منتقل می‌شود و آن‌جا با یک محاسبهٔ لگاریتمی میزان اشباع هموگلوبین با اکسیژن مشخص می‌گردد . در واقع اين دستگاه ميزان اکسيژن را به عنوان درصدی از مولکولهای هموگلوبين که با اکسيژن آميخته شده‌اند را نسبت به ميزان کل مولکولهای هموگلوبين اندازه‌گيری می کند.

پالس اكسيمتر ابزار مناسبي است كه مي‌تواند هيپوكسي را پيش از بروز علائم و نشانه‌هاي آن تشخيص دهد و علاوه بر تشخيص هيپوكسي ابزار مناسبي براي پايش كارآيي لوله‏ ی هوايي و اكسيژن‏ درماني به منظور تشخيص بهبودي يا بدتر شدن بيمار نيز محسوب مي‌شود.

پالس اكسيمتر را بايد در تمام شرايطي كه وضعيت اكسيژن بيمار نگران ‏كننده است يا حتي به ميزان كم مشكوك به هيپوكسي هستيم به كار گرفت. در بسياري از سيستم‏هاي اورژانس، در تمام شرايط اورژانسي براي بيماران، پالس اكسيمتر گذاشته مي‌شود. عدد پالس اكسيمتر گاه به عنوان “ششمين علامت حياتي” خوانده مي‌شود.

علل محاسبه‏ ي غلط دستگاه پالس اکسیمتر عبارتند از:

    شوك يا هيپوپرفيوژن مربوط به از دست دادن خون يا خون‏رساني ضعيف.

كافي نبودن جريان خون درون بافت (هيپوولمي يا هيپوترمي).

مطابقت نداشتن سرعت ضربان يا موج نبض پالس اكسيمتر با نبض واقعي بيمار.

برق قوي.

ناهنجاري‌هاي خاص هموگلوبين.

عدم وجود نبض در يك اندام.

آنمي؛ اگرچه در بيماراني كه به شدت آنميك هستند، ممکن استSpO2 نرمال باشد، ولي مقدار كل هموگلوبين در دسترس براي حمل اكسيژن، ممكن است به طور قابل توجهي كاهش يافته باشد، به طوري كه بيمار در سطح سلولي دچار هيپوكسي شده باشد.

انقباض عروق محيطي (سپسيس، هيپوترمي يا آسيب اندام‏ها بر اثر سرما).

لاك ناخن (در صورت اتصال پروب به انگشت دست).

اگر بيمار به انگشتان خود لاك زده است، گيره‌ي پالس اكسيمتر را به طرفين انگشت وصل كنيد يا اينكه با استون، لاك را پاك نماييد.

رنگ حنا.

اگر بيمار انگشتان دست‏ها و پاهاي خود را حنا كرده باشد، پالس اكسيمتر عددي را نشان نداده و پیغام “سنسور را چک کنید” ظاهر مي‌شود. 

عدم تطابق تعداد نبض واقعي بيمار با تعداد نبضي كه پالس اكسيمتر نشان مي‌دهد.

اكثر پالس اكسيمترها علاوه بر درصد اشباع، تعداد نبض را نيز نشان مي‌دهند. اگر تعداد نبضي كه توسط پالس اكسيمتر نشان داده مي‌شود با تعداد نبض واقعي بيمار برابر نباشد، احتمال اينكه پالس اكسيمتر، درصد اشباع اكسيژن و جريان خون را نيز به درستي نشان ندهد، بالا مي‏رود. بنابراين عددSPO2احتمالاً دقيق نيست.

مسموميت با مونوكسيد كربن.

در مسموميت با مونوكسيد كربن (CO)، عدد پالس اكسيمتر (عدد درجه‌ي اشباع) به ميزان بسيار زيادي بالا خواهد بود كه كاملا غيردقيق است. در حاليکه دستگاه، SpO2 را ۱۰۰% نشان مي‌دهد، بافت‏هاي بيمار شديداً ايسكميك هستند و بيمار ممكن است كاملا هيپوكسيك باشد. در واقع چون پالس اكسيمتر درصد هموگلوبين اشباع را نشان مي‏دهد، اين واقعه رخ مي‏دهد. پروب پالس اكسيمتر نمي‌تواند بين هموگلوبين اشباع شده با اكسيژن يا مونوكسيد كربن افتراق قائل شود، لذا دستگاه،  SpO2را ۱۰۰% نشان می‏دهد، در حالیکه هموگلوبين بيمار، به جاي اكسيژن با مونوكسيد كربن اشباع شده است.

از آنجا كه تمايل هموگلوبين به مونوكسيد كربن، ۲۰۰ تا ۳۰۰ بار بيش از تمايل آن به اكسيژن است، بخش عمده‌ي هموگلوبين خون با مونوكسيد كربن اشباع مي‌شود. اين امر باعث ايجاد وضعيت هيپوكسيك كشنده مي‏شود، اما پالس اکسیمتر، SpO2 را بالا نشان می‏دهد. در اين وضعيت بايد بيمار را به صورت كلي ارزيابي كنيد. عدد SpO2تنها يك ابزار در ارزيابي بيمار است.



رابطه ی بین آپنه ی خواب ( وقفه ی تنفسی ) و افسردگی:

اگر تا به حال به روانشناس مراجعه کرده باشید میدانید که اولین سوالی که برای پی بردن به وجود افسردگی پرسیده می شودکیفیت و میزان خواب بیماران است .

  • آپنه ی خواب بیماری ای است که باعث می شود در تنفس شما برای مدتی در طول خواب وقفه ایجاد شود . که می تواند منجر به بی خوابی سر درد و خستگی شود و زندگی روزمره ی شما را تحت تاثیر قرار دهد .

اخیرا تحقیقاتی صورت گرفته است که در آن نشان داده شده که آپنه ی خواب همچنین باعث بروز افسردگی نیز می شود .

تحقیقات چه چیزی را بیان می کنند ؟

بین میزان خواب و خلق و خو و کمبود خواب و افسردگی رابطه ای وجود دارد . برخی افراد بروز هر دو بیماری یعنی افسردگی و آپنه ی خواب را با هم تجربه می کنند در حالیکه برخی دیگر قبل از افسردگی دچار آپنه ی خواب می شوند .

هر دو عامل می توانند خطرناک باشند و هرکدام روی دیگری تاثیر بگذارند .

تقریبا ۴۶٪ از افرادی که دچار آپنه ی تنفسی هستند همزمان افسردگی را نیز تجربه می کنند .

عوارض افسردگی و آپنه ی خواب :

علایم این دو بیماری گاهی با یکدیگر تداخل پیدا می کنند و درک این موضوع برای بیماران دشوار است . لازم به ذکر است که افسردگی یکی از علائم آپنه ی خواب می باشد .  

علائم آپنه ی خواب عبارتند از :

  • خرو پف با صدای بلند
  • توقف تنفس که باعث بیدار شدن می شود و یا دیگران متوجه آن می شوند
  • بیدار شدن ناگهانی و احساس تنگی نفس
  • عدم تمرکز
  • خستگی مفرط در طول روز
  • سر درد روزانه
  • گلو درد و خشکی گلو در هنگام صبح
  • تحریک پذیری
  • خواب بی کیفیت

علائم افسردگی عبارتند از :

  • تحریک پذیری ، ناامیدی و عصبانیت در مورد مسائل کوچک
  • احساس ناراحتی , پوچی ونا امیدی
  • تغییر در اشتها
  • اختلالات خواب ، مانند بی خوابی
  • احساس خستگی
  • مشکل در فکر کردن و تمرکز
  • سر درد

نکته ی مهم این است که ابتدا با تست خواب (با خوابیدن با دستگاه و ضبط همه ی علایم تنفسی یک شب در منزل کیفیت خواب شما ارزیابی می شود ) تشخیص داده شود که شما دچار آپنه ی خواب هستید یا خیر و آیا آپنه ی خواب باعث افسردگی شده است ؟

اگر کارشناسان سطح کیفیت خواب شما را با کیفیت عنوان کنند آنگاه باید به متخصص بهداشت روان مراجعه کنید .

چگونه با آن کنار بیاییم ؟

در مواردی که آپنه ی خواب باعث بوجود آمدن افسردگی شده باشد با درمان آپنه علائم افسردگی کاهش می یابد .

برخی کار ها در منزل باعث کمک به بهبود هر دو بیماری در کنار هم می شود  :

ورزش منظم : می تواند به کاهش افسردگی و کاهش وزن کمک کند . کاهش وزن می تواند قطعی تنفس ناشی از آپنه ی انسدادی را کاهش دهد .

اجتناب از خوابیدن به پشت : وقتی به پشت میخوابید ممکن است زبان شما راه هوایی را مسدود کند بهتر است به پهلو یا شکم بخوابید .

از خوردن نوشیدنی های الکلی خود داری کنید : نوشیدنی های الکلی هم باعث تنگی نفس و هم افسردگی می شوند .

از خوردن قرص خواب خودداری کنید : آنها کمکی به آپنه های تنفسی شما نمی کنند و باعث افسردگی نیز می شوند .

در اکثر موارد بهبود مقدار و کیفیت خواب می تواند علاوه بر درمان آپنه ی خواب به کاهش افسردگی و اضطراب بسیار کمک می کند .

خواب با کیفیت بالا لوکس نیست بلکه یک ضرورت است و بهبود خواب و کاهش افسردگی باعث می شود به یکباره کیفیت زندگی شما به شدت بهبود یابد .

12